Etnologia wykazuje dominację ojcostwa prawnego nad ojcostwem biologicznym. Ojciec był zawsze w pierwszym rzędzie osobowością społeczną i prawną. Bardzo często zdarza się tak, że ojciec prawny i biologiczny to dwie różne osoby. W wielu kulturach nie stanowiło to problemu , jednak dziś widoczne są dążenia do ustabilizowania tej sytuacji. Ojcowie biologiczni chcą być jednocześnie prawnymi opiekunami, zaś Ci którzy nie są ojcami biologicznymi nie chcą ponosić odpowiedzialności wynikającej z prawnego ojcostwa. Istnieją trzy sposoby dochodzenia ojcostwa :
- Domniemanie ojcostwa:
Dotyczy dzieci które urodziły się w czasie trwania małżeństwa lub przed upływem trzystu dni od jego ustania czy unieważnienia. W takiej sytuacji przyjmuje się, że mąż matki jest jednocześnie ojcem dziecka. Wyjątek stanowi sytuacja gdy przed upływem tych trzystu dni matka dziecka ponownie wyjdzie za mąż. Wówczas domniema się, że ojcem dziecka jest drugi mąż.
- Uznanie dziecka:
Jest to osobiste i zarazem dobrowolne oświadczenie mężczyzny, że dziecko pochodzi od niego czyli tym samym, że jest jego ojcem. W przypadku uznania dziecka nie ma znaczenia kryterium wieku. Uznać można zarówno dziecko niepełnoletnie jak i pełnoletnie. Dziecko kobiety, która nie jest w związku małżeńskim może zostać uznane jeszcze przed jego narodzeniem. Możliwe jest jednak uznanie tylko takiego dziecka, co do którego nie ustalono jeszcze ojcostwa. Aby uznać dziecko poczęte bądź małoletnie potrzebna jest zgoda matki. W przypadku dziecka pełnoletniego zgodę na uznanie musi wyrazić zarówno matka jak i dziecko. Wyjątek stanowi sytuacja gdy matka nie żyje, wówczas wystarczy zgoda dziecka. Ważne jest to ,że uznanie dziecka ma skutek wsteczny tzn. jeśli mężczyzna uzna dziecko mające kilka lat będzie miał obowiązek jego alimentowania od chwili urodzenia. Uznanie dziecka musi nastąpić przed odpowiednimi władzami, którymi mogą być :
- Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego
- Polski konsul - jeśli sytuacja ma miejsce za granicą
- Notariusz bądź terenowy organ administracji państwowej– tylko w wyjątkowych sytuacjach np. kiedy ojcu bądź dziecku zagraża niebezpieczeństwo.
Mężczyzna, który uznał dziecko może w ciągu roku od daty uznania żądać jego unieważnienia z ważnych przyczyn takich jak np. stan uniemożliwiający świadome podjecie decyzji i wyrażenie woli lub istotny błąd co do czynności prawnej uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie nie działał pod jego wpływem, nie złożyłby oświadczenia o uznaniu dziecka np. przekonanie uznającego, że dziecko urodziło się przedwcześnie, podczas, gdy jak się później okazało, urodziło się ono o czasie - co oznacza, że data jego poczęcia przypadła na okres, w którym uznający nie współżył z matką dziecka. W takim przypadku mężczyzna powinien złożyć odpowiedni pozew do sądu. Powództwo powinno być wytoczone przeciwko dziecku i matce a jeśli matka dziecka nie żyje to wyłącznie przeciwko dziecku. Oprócz ojca unieważnienia uznania może żądać także
- Dziecko które zostało uznane przed osiągnięciem pełnoletności, jeśli mężczyzna który je uznał nie jest jego biologicznym ojcem
3. Ustalenie ojcostwa
W przypadku, gdy ojciec nie uznał dziecka dobrowolnie matka dziecka ma prawo do tego aby dochodzić ustalenia ojcostwa przed sądem. Sądowego ustalenia ojcostwa może żądać:
- Matka – tylko do czasu osiągnięcia przez dziecko pełnoletności
- Dziecko – po osiągnięciu pełnoletniości może w każdej chwili wystąpić o ustalenie ojcostwa.
O ustalenie ojcostwa można wystąpić jeszcze przed narodzeniem dziecka. W sprawach o ustalenie ojcostwa pozwany musi się liczyć z tym, że matka może dochodzić świadczeń alimentacyjnych dwojakiego rodzaju:
- Dla dziecka, o należne mu bieżące alimenty
- Dla matki na pokrycie wydatków związanych z ciążą i porodem oraz kosztami utrzymania przez 3 miesiące po okresie porodu.
W szczególnych wypadkach takich jak np. zły stan zdrowia dziecka lub matki, który uniemożliwia jej podjęcie zatrudnienia może ona żądać od ojca udziału w kosztach przez czas dłuższy niż 3 miesiące. Matka może także żądać zwrotu innych koniecznych wydatków poniesionych w czasie ciąży i porodu. Matka dziecka może wystąpić o te świadczenia w przeciągu 3 lat od dnia porodu.
